...mirando pola miña fiestra: a "aira" da miña casa.

Levamos un mes vivindo unha situación insólita, rara e descoñecida para todos, unha pandemia que mudou a nosa vida e as nosas rutinas diarias. Levamos un mes de confinamento por responsabilidade e saúde, polo ben de tod@s. E durante este tempo que temos que estar na casa, no que o noso día transcorre entre as diferentes estancias da casa mirando ao exterior polas nosas fiestras, eu boto unha ollada pola miña e, dende ela, o que vexo é a vella “aira” da miña casa.

As “airas” ou “eiras”, segundo a zona, son espazos amplos, abertos, pisados de laxas de pedra lisa e mais ou menos regulares. Un espazo esencial que formaba parte do conxunto da antiga casa labrega do rural galego e da rutina diaria. Sóese atopar a un lado da casa, detrás ou a carón dela e da palleira. Desas obras de enxeñeira feitas sen enxeñeiros titulados que tanto abondaban no rural, obras feitas para cubrir unha necesidade, de forma manual e por un deses artesáns que aprendian o oficio da man dos canteiros máis vellos da zona . Aínda que todas as casas do rural tiñan a súa, as mellores airas, máis amplas e coa mellor pedra, por suposto, estaban sempre nas mellores casas, nas casas grandes e pazos.

Estes espazos estaban daquela cheas de vida, estas laxas eran testiños do discorrer do día a día da familia e do seu traballo, posto que pola súa situación próxima á casa era un lugar de paso obrigado, do ir e vir da casa á palleira ou á horta por exemplo,... Pero había un momento concreto do ano no que a aira era o centro da actividade, era o día da malla cando toda a familia, xunto a veciños e amigos, se xuntaba alí para separar o gran  da palla. O día da malla era un día de traballo duro, manual, para o que se preparaba este espazo a conciencia días antes, as súas laxas perfectamente limpas  e varridas, as xuntas entre elas recheas cunha masa a base de “bosta” de vaca xa seca. Así, o espazo da aira estaba listo para unha das tarefas xa perdidas máis tradicionais e interesantes do rural, a que todos os nosos maiores recordan con máis nostalxía, e un dos pasos fundamentais para obter a fariña coa que elaborar o pan, base da nosa alimentación durante séculos. Como recordo dese día, nunha beira da aira quedaba formado un palleiro coa palla que se obtiña da malla para o consumo durante o ano, por exemplo para alimentar os animais, aínda que a palla tiña outros usos, con ela elaborábanse as "corozas", os antigos "traxes impermeables" para usar de inverno, ou "polainas" para envolver as pernas e protexelas da auga e o frio.

As mallas, o palleiro, as corozas ou as polainas son elementos propios da nosa tradición e do noso patrimonio cultural, xunto coas airas. Todos eles desaparecen co paso do tempo e a perda do seu uso e funcionalidade, ahora son so recordos na memoria dos mais maiores das nosas aldeas que debemos coñecer para que non acaben esquecéndose.

Voltando ó día da malla, este tamén era un día de festa na aira, poñéndose de manifesto unha vez máis ese carácter festivo dos galegos e galegas doutros tempos, o traballo amenizábase coa sorna típica, as bromas entre os presentes e rematábase ao son das pandeiretas e dos cantos. Pero este non era o único momento no que a música enchía o espazo, nalgunha das airas da aldea xuntábanse tamén os veciños os domingos á tardiña para tocar, cantar e bailar, así se divertían mozos e mozas daqueles tempos, vixiados de cerca polos seus maiores, un momento do pasado que hoxe se rememora en moitos lugares do rural nos modernos “seráns”.

Pero toda esa actividade perdeuse co paso do tempo e os cambios na forma de vida e do traballo no rural. Nas nosas aldeas xa non se fan mallas e apenas quedan veciños cos que xuntarse os domingos pola tarde. Dende fai décadas as airas perderon a súa función, moitas delas lamentablemente foron desmanteladas para aproveitar o espazo e as laxas para outras cousas, as que se conservan permanecen valeiras, en silencio e semisoterradas pola falta de uso.

Nas fotografías que ilustran este post vese a antiga aira da miña casa, non é a máis perfecta que coñezo pero é a máis especial, porque esta aira compúxoa o meu avó coas súas mans e moito esforzo, e transmíteme valores tradicionais, culturais e sentimentais. Como todas as demais, perdeu a función e foi quedando esquecida e soterrada. Pero fai xa algún anos miña nai foina limpando e volvémola á vida, as laxas están partidas e descolocadas xa que sobre elas movéuse maquinaria pesada. Arredor dela transcorre parte do noso día, onde antes se mallaba o centeo, hoxe secamos e mallamos as fabas e outras colleitas de tempada, e nas xuntas entre as laxas medran margaridas e pensamentos.

E sí, teño a sorte de vivir nunha pequena aldea galega de poucos veciños, podo decir que son desas persoas que durante este confinamento nos podemos considerar afortunados, porque podemos saír da casa a sentir o aire e o sol, ou a dar paseos nos arredores da casa. E dando unha voltiña arredor da miña podo pisar e sentir baixo os meus pes una anaquiño da nosa tradición e do pasado da miña familia.