Patrimonio de proximidade.

Todo este tempo que vimos de pasar confinados nas nosas casas e sen ir máis aló do noso entorno máis próximo, eu persoalmente empregueino para fixarme nese entorno do que non podía saír e coñecelo un pouco máis, e así tratei de saber mais sobre a historia dun sitio no que se mantén en pe un vello muro de pedra, pedras que conservan na súa memoria a historia da orixe dun ben do patrimonio relixioso local.

Moi próximo á miña casa, dentro dese kilómetro cadrado que nos tiñan limitado ata non fai moito tempo para saír a camiñar, atopamos entre a maleza os restos dunha antiga palleira de pedra da que so se mantén en pe parte dun muro que nos fai viaxar no tempo arredor de cen anos atrás. A palleira, nos seus mellores tempos formaba conxunto cunha casa , ademais dun muíño que se localiza non moi lonxe destas dúas construcións, todo elo rodeado dun extenso terreo que pertencía á unha familia que facía vida alí.

Peto de Ánimas e Cruceiro fronte
á Capela da Santa Cruz.

Pero daquela eran outros tempos, e a pesar da extensa propiedade que posuía a familia que vivía na Casanova, como coñecemos o sitio aínda hoxe, algunha razón os levou a abandonar a súa casa e a súa terra para emigrar a Cuba, como tantos galegos e galegas que así fixeron a comezos do século XX. Na casa so quedou un vello cura de nome Melchor, membro da familia. Venderon as terras, a casa e canto posuían, e  Don Melchor foi pasar os seus últimos anos de vida cuns familiares na zona de Lugo.

O curioso desta historia é a relación que ten cunha pequena capela que se conserva no lugar de A Portela, pois a vella capela da Santa Cruz tiña o seu emprazamento orixinal na Casanova xunto a esta casa e esta palleira. A historia do conxunto perdeuse no tempo e xa poucos na parroquia coñecen os detalles polo que non sei si a capela era privada ou de uso público para o culto na honra á Santa Cruz.

Cando a propiedade foi vendida tanto a casa como a capela trasladáronse pedra a pedra ao lugar de A Portela, situado a un kilómetro escaso do emprazamento orixinal.

A capela da Santa Cruz é de escaso valor artístico. Presenta unha imaxe exterior austera e simple, grosos muros de pedra sen ningún elemento decorativo. Na fachada principal está a gran portada de entrada, a un lado unha porta de menor tamaño e ó outro unha fiestra. A capela forma un conxunto patrimonial que completan un Cruceiro e un Peto de Ánimas.

Cruceiro e Peto de Ánimas están xuntos e pegados ao muro da capela, na súa fachada principal.

Este non é o emprazamento orixinal do cruceiro, é de tipo procesional e estaba apartado da capela no medio do campo da festa, lugar ata onde aínda hoxe se encamiña a procesión o día da festa parroquial na honra a San Cristovo. Como por aquí pasa a estrada, decidiuse que se mudara o cruceiro de sitio para evitar que entorpecese a circulación ou sufrise danos.

O Peto de Ánimas é un dos dous que temos catalogados en todo o concello, o outra está en Riobó. A súa estrutura é simple, de pedra na súa cara frontal ten unha ranura pola que se introducían as moedas e limosnas que ían parar a unha caixa interior á que se accede pola parte traseira do peto.

Pero a historia da capela non remata aquí. A esta pequena construción relixiosa  que cambiou de localización posiblemente nas primeiras décadas do século XX, o destino aínda lle deparaba unha nova volta de rosca. Aló polos anos 70 a capeliña da Santa Cruz perdeu a súa función relixiosa porque foi vendida, o novo párroco destinado daquela aquí así o considerou preciso co beneplácito do bispado,  pois precisaba cartos para construír unha casa parroquial. As figuras relixiosas e outros obxectos leváronse á igrexa parroquial quedando a capela espida.

Ata aquí o breve relato da historia das pedras que se conservan no sitio que coñecemos como  A Casanova, moi pretiño da miña casa, e aparellada á vella Capela da Santa Cruz de A Portela, unha historia da que xa non se fala, sendo poucas as persoas das aldeas dos arredores qua a coñecen ou a lembran e que cha poden contar.

Eu quixen recollela neste espazo a modo de exemplo, pois por todas partes atopamos restos de vellas construcións de pedra que cargan coa historia dunha vida perdida, porque creo que é interesante que coñezamos este tipo de historias que nos falan do pasado do noso entorno máis próximo devolvéndolle a lugares coma este un pouco da vida que perderon fai décadas o quedar abandonados.