Romanos no corazón do Val de Camba

En pleno Val de Camba, no concello de Rodeiro, ocúltase un tesouro arqueolóxico de gran valor histórico: unha auténtica Vilae Romana do século II d.c.

Segundo o pouco da historia que se coñece desta vilae, crese que foi construída por un importante persoeiro romano que, por algún motivo, escolleu esta zona para levantar aquí unha “casa de campo”, como segunda residencia ou lugar de descanso. Poderíamos comparar este tipo de casas cos Pazos galegos, aínda que as separan varios séculos no tempo. Ambas construcións, as vilae romanas e os pazos, pertencían a familias importantes, militares ou nobres, segundo o caso. En ambos casos a actividade principal destas propiedades estaba relacionada co traballo da terra e eran autosuficientes porque producían o necesario para a alimentación das persoas que habitaban e traballaban na casa e o gando.

Ben, pois esta vilae hoxe agochada baixo o solo do noso belo Val de Camba, sitúase entre os lugares de Vilamea e Outeiro, na zona coñecida como Porta de Arcos. Lamentablemente, este interesante xacemento arqueolóxico está baixo terra e pouco ou nada se pode ver se nos pasamos por alí. Apenas uns muros de pedra se distinguen entre as follateiras, uns muros que saíron á superficie cando a comezos dos anos 70 se realizaron un par de campañas de escavacións arqueolóxicas, organizadas dende o Museo de Pontevedra, co afán de descubrir o misterio que alí se atopa soterrado.

Ata ese momento os únicos que sabían do lugar eran os veciños da zona, e contan os chismes locais que mais de un se enriqueceu a conta dos tesouros desenterrados durante os séculos que a vilae leva abandonada e soterrada.Tamén se di que de alí se extraeu gran cantidade de pedra que foi parar aos muros de casas e algún pazo da zona. Pero en realidade non hai datos nin apenas escritos sobre estes feitos que pasan de boca en boca xeración tras xeración, contribuíndo a aumentar o misterio e a enriquecer a lenda que rodea a Porta de Arcos. O que si é un feito é que no entorno no que está soterrada a vilae, dedicado á actividade agraria típica do mundo rural, resulta habitual que cando os propietarios do terreo traballan o terra saen á superficie multitude de restos de cerámica e tégula.

Imaxe de arquivo das escavacións nos anos 70

Como decía, nos primeiros anos da década dos 70 realizáronse dúas campañas de escavacións arqueolóxicas nas que se descubríron os muros de varias estancias e elementos que indican que se trataba dun auténtico pazo romano con todas as comodidades, unha casa principal para os señores e as estancias anexas precisas para os traballadores, almacéns e cortes para os animais. As estancias nobres da casa tiñan pisos decorados con mosaicos, sistema de calefacción radial, os señores empregaban vaixelas de cerámica fina traída dende Italia, cristalería e xoias de ouro. Algunhas das pezas de cerámica recuperadas consérvanse no Museo de Pontevedra e ata fai pouco podíanse ver no Sexto Edifico xunto ao resto da colección arqueolóxica. Tamén no Museo Municipal de Rodeiro expóñense fragmentos de cerámica ou pezas de ferro que procederían desta vilae. Un material que nos invita a imaxinar como era a vida e o día a día dos romanos en Camba.

Oxalá algún día se chegue a escavar e poñer en valor este interesante enclave arqueolóxico, de modo que nos permita saber máis sobre a súa historia e o pasado romano do Val de Camba; cantos dos veciños de Rodeiro levaran sangue imperial correndo polas súas veas!.  Ademais, tendo en conta que se trata dunha das escasas vilaes deste tipo localizadas neste extremo da Península, a súa posta en valor suporía contar cun moi bo recurso para o concello que nos acerque a unha parte do pasado desta fermosa terra.

E este é so un dos tesouros arqueolóxicos que conservamos en terras de Rodeiro, un pequeno concello do interior galego especialmente rico neste tipo de patrimonio que irei amosando en futuros artigos e historias para este blog.

Espero as vosas opinións e comentarios! ;)

E se queredes saber máis:

- ÁLVAREZ TORRÓN. M. L. (2000). Cerámica procedente do xacemento de Porta de Arcos (Rodeiro-Pontevedra). Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC). Cadernos de Estudios Galegos, vol. 47, nº 12. Páx. 43-62.

- GARCÍA ALÉN, a. E FARIÑA BUSTO, F. (1973). Xacemento de Porta de Arcos (Rodeiro-Pontevedra). Museo de Pontevedra nº 27. Páx 65-68.

www.rodeiro.org/turismo/patrimonio/

O convento de O Mosteiro (Dozón)

Para estrenar blog decicín compartir un texto que esbribín para un traballo dun curso de "interpretación do patrimonio" sobre un ben do noso patrimonio que ten un valor especial para min e a miña familia. O Mosteiro é un dos lugares máis especiais para min. Espero que o texto guste tanto como a min me gusta está fermosa igrexa.

"Na pequena aldea de O Mosteiro, no concello de Dozón, na que apenas quedan unha ducia de veciños, sorprende atoparnos cun fermoso edificio, unha igrexa do século XII de estilo románico que, como tantas outras do rural galego, sobreviviu ó paso do tempo compartindo festas, vida e mortes cos seus veciños e veciñas. É tanto o protagonismo desta igrexa que o lugar xa se coñece popularmente como O Mosteiro e non como Vilanova, que era o topónimo orixinal da aldea.

 

No lugar hoxe so se conserva a igrexa, pero conta historia que aquí houbo un mosteiro feminino que foi abandonado aló polo século XIX. Parte do edificio monacal foi desmantelado pedra a pedra, algunha desa pedra atopámola nos muros das vivendas da aldea, basta con fixarnos neses muros e descubrir as marcas dos canteiros na pedra. Destaca a fermosisima cabeceira vestiva cos ornamentos do estilo románico.

 

A igrexa, á que os veciños chaman familiarmente “o convento” forma parte da vida diaria da aldea coma un testiño mudo e inmóvil que os observa ir e vir nas súas tarefas diarias. No seu adro, á sombra dos seus muros, xúntanse os veciños polas tardes a pasar o tempo de lecer, contando contos ou lembrando os anos mozos,... e cantas conversas e  segredos gardará “o convento” dos seus veciños!.

 

Ela abre as súas portas cada 29 de xuño acollendo a todos os que desexen participar da festa na honra a San Pedro. Nas vísperas son os propios veciños os que a preparan, limpan e adornan con frores frescas para que loza perfecta para recivir as xentes de toda a contorna. Todos veñen atraídos pola crenza de que se pasas certo número de veces, sempre impar, por debaixo do santo, este fará que perdas o medo. Eu mesma, dende nena, cumplin co ritual moitas veces e a verdade é que non son unha persoa medosa, entón podo dicir que algo de certo terá o conto!!.

 

A celebración da festa a San Pedro e o feito de que se acheguen visitantes case a diario para admirar a beleza románica do edificio, rompen por uns intres a monótona vida do lugar, no que coma xa dixen so quedan apenas unha ducia de habitantes. Moi amablemente a Sr. Fidelina, gardana das chaves, abre as portas do seu "convento" a todos os visitantes.

 

A igrexa conta no seu adro cun pequeno cemiterio veciñal. Ó non tratarse dunha igrexa parroquial, no cemiterio so teñen o seu panteón algunha das familias da propia aldea, polo que tanto na vida coma despois da morte estas persoas seguen eternamente ligadas ao seu “o convento".

 

 Non se trara de un texto de investigación sobre o edificio, a súa arquitectura, cronoloxía...senón que é un texto que trata de interpretar o lugar poñendoo en relación co seu entorno e o que significa para os veciños e a sociedad a súa presencia. A interpretación do patrimonio persegue conectar os bens coas persoan e para elo emprega as emocións e os sentimentos.